Το 2023, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στη χονδρεμπορική αγορά της Ελλάδας παρουσίασαν έντονες διακυμάνσεις, με 173 ώρες σχεδόν μηδενικών τιμών και 11 ώρες αρνητικών τιμών. Το φαινόμενο αυτό, αν και εμφανίζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες λόγω της υπερδιείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), δεν μετέφερε τα οφέλη στους καταναλωτές. Αντιθέτως, οι καταναλωτές επιβαρύνθηκαν περισσότερο, επιδοτώντας την παραγωγή των ΑΠΕ σε τέτοιες περιπτώσεις. Επιπλέον, μέρος αυτής της επιδότησης ωφέλησε και καταναλωτές σε γειτονικές χώρες, όπως η Βουλγαρία, λόγω της διασύνδεσης των αγορών ενέργειας.

Το παράδοξο των μηδενικών και αρνητικών τιμών

Η αιτία πίσω από τις μηδενικές και αρνητικές τιμές είναι η ανισορροπία στην προσφορά και ζήτηση ενέργειας. Η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, επενδύει σημαντικά στις ΑΠΕ για την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης. Ωστόσο, οι επενδύσεις αυτές υπερβαίνουν τη ζήτηση για πράσινη ενέργεια, που αναμένεται να αυξηθεί με τον εξηλεκτρισμό των οικονομιών (π.χ. ηλεκτροκίνηση, αντλίες θερμότητας). Κατά τις περιόδους χαμηλής ζήτησης, όπως την άνοιξη και το φθινόπωρο, οι τιμές στη χονδρεμπορική αγορά τείνουν προς το μηδέν ή και κάτω από αυτό, καθώς η παραγωγή των ΑΠΕ παραμένει υψηλή.

Οι αρνητικές και μηδενικές τιμές αυξάνουν το κόστος εξισορρόπησης του συστήματος, το οποίο τελικά επιβαρύνει τους καταναλωτές. Το ρυθμιστικό πλαίσιο επιτρέπει στους παραγωγούς ΑΠΕ να διατηρούν τις τιμές λίγο πάνω από το μηδέν, ώστε να εξασφαλίζουν αποζημιώσεις μέσω της λειτουργικής ενίσχυσης που έχουν εξασφαλίσει στις δημοπρασίες. Αυτή η πρακτική οδηγεί σε μεγαλύτερη επιβάρυνση των καταναλωτών μέσω του τέλους υπέρ ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ), το οποίο αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος για τον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ). Ειδικά όταν η πράσινη ενέργεια εξάγεται σε άλλες χώρες, όπως η Βουλγαρία, οι καταναλωτές αυτών των χωρών απολαμβάνουν το όφελος των χαμηλών τιμών, ενώ οι Έλληνες καταναλωτές συνεχίζουν να επιβαρύνονται.

Το μέλλον

Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη των ΑΠΕ και κυρίως των φωτοβολταϊκών, σε συνδυασμό με τη μεταβλητότητα στην παραγωγή και ζήτηση, καθιστούν τη διαχείριση της ευστάθειας του ηλεκτρικού συστήματος όλο και πιο δύσκολη. Η ανησυχία για τη βιωσιμότητα των επενδύσεων είναι έντονη, καθώς οι αρνητικές τιμές και η υπερπροσφορά ενέργειας δημιουργούν προκλήσεις για τις μελλοντικές αποδόσεις.

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, εξέφρασε την ανησυχία του για τη διαχείριση του ζητήματος, τονίζοντας την ανάγκη για επενδύσεις στο δίκτυο και λύσεις όπως η αποθήκευση ενέργειας και η μετατόπιση της ζήτησης. Χωρίς τις κατάλληλες επενδύσεις, οι επενδύσεις στις ΑΠΕ θα μπορούσαν να αποτύχουν, ενώ η αύξηση της μεταβλητότητας των τιμών αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια.